Veteranen bij de EOD

Werner, hoofd Bureau projecten bij het Defensie Expertisecentrum EOD: ‘Om de vijand voor te zijn, zijn inlichtingen uit het inzetgebied onontbeerlijk. Wat zijn de actuele incidenten, welke soorten munitie wordt er gebruikt, welke typen IED’s (Improvised Explosive Devices) kom je tegen? Dat is niet iets dat je in een dag leert. Dat is een proces waar je tijdens het opwerkingstraject in groeit, zodat je op het moment van uitzending op niveau bent en weet wie in het uitzendgebied de actoren zijn en welke munitieartikelen, tactieken en technieken er worden gebruikt.’

EOD’ers die uit het missiegebied terugkomen, dragen hun kennis tijdens het opwerktraject meteen over aan diegenen die klaarstaan om op de volgende uitzending te gaan. De meest actuele informatieoverdracht vindt plaats in het missiegebied zelf. Dat noemen we de hoto, hand over take over: de vertrekkende ploeg informeert de nieuwe ploeg.’ Werner constateert dat zich een kentering in het werk heeft voorgedaan:

‘Ik ben begonnen in Cambodja, daarna volgde Bosnië. Tijdens de uitzending in Irak, een paar jaar later, waren wij ineens zelf een target. We werden beschoten en er werden IED’s tegen ons ingezet.’

Dat zorgde ervoor dat EOD’ers vanaf dat moment een veel “groenere” opleiding kregen dan daarvoor. ‘Wij gingen vaker naar de schietbaan, leerden hoe we moesten optreden in voetpatrouilles en met voertuigen.’

Werner maakt met enige regelmaat mee dat mensen zich enigszins laatdunkend uitlaten over het feit dat hij een veteraan is. ‘Die mensen realiseren zich niet wat dat inhoudt. En dat bedoel ik niet eens voor mezelf, maar vooral voor het thuisfront. Ik ben in totaal ruim tweeënhalf jaar van huis geweest. Weet je wat dat doet met mijn gezin?’ Zijn vrouw bleef telkens alleen achter met twee kinderen. ‘Zij heeft het veel zwaarder gehad dan ik. Ik hoefde alleen te maar te werken en te sporten. De was werd gedaan, het eten werd gekookt, ik hoefde nergens naar om te kijken. Ik heb het naar mijn zin gehad, maar zij heeft het zwaar gehad, niet ik.’

Gevaarlijker
In de loop van de tijd is het voor Werners gezin alleen maar zwaarder geworden. De uitzendingen werden niet alleen gevaarlijker, zijn dochters realiseren zich steeds meer wat voor werk hun vader doet. ‘Naarmate de tijd verstreek en die meiden ouder werden, werd het voor het thuisfront lastiger. Het thuisfront is ontzettend belangrijk, want als het thuis niet goed gaat, kan een militair niet functioneren in het uitzendgebied. Er zijn genoeg collega’s die omwille van het thuisfront naar huis zijn teruggehaald. In die zin bedank ik mijn vrouw en kinderen voor het feit dat ik mijn werk daar kon doen, terwijl zij het in Nederland met z’n drietjes moesten zien te rooien.’

Irak
Werners collega, sergeant Nico, heeft zijn opleiding nog niet zo lang geleden afgesloten. ‘Je krijgt eerst een negen maanden durende opleiding voor het ruimen van explosieven in Nederland. Daarna groei je verder tot de ruimer die ook in het buitenland alle werkzaamheden kan doen. In het opwerkingstraject naar een missie leer je van alles over de lokale cultuur, de politieke situatie, wie staat tegenover wie en waarom. Het opwerkingstraject duurt vier maanden. Als afsluiting ga je op oefening waarin alles samenkomt.’

Het viel Nico op dat tijdens de missie EOD’ers van de deelnemende landen elkaar opzoeken en informatie uitwisselen:

‘Je hebt allemaal hetzelfde belang, namelijk heelhuids thuiskomen, het delen van kennis van de lokale situatie is cruciaal.’

Voor een EOD’er is het belangrijk om zich sneller dan de vijand te ontwikkelen. De EOD heeft daarvoor een eigen kenniscentrum, maar ook de internationale EOD-community speelt hierin een belangrijke rol. Begin dit jaar heeft Nico in Irak special forces van het Irakese leger getraind. Hij vertelt dat zij enige jaren geleden al eens een EOD-basisopleiding hebben gehad, maar dat hun kennis was weggezakt. Hij heeft gemerkt dat de standaard in Irak niet dezelfde is als in Nederland. Er vallen relatief veel doden onder de Iraakse explosievenruimers. ‘Het is niet zo dat buitenlandse opleiders hun werk niet goed doen. Het laatste wat een EOD’er wil, is iemand zo slecht opleiden zodat hij zichzelf opblaast.’

De internationale coalitie wil dat het Irakese leger zelf explosieven ruimt. ‘Als wij blijven opruimen, dan leren ze het nooit. We kunnen het proces managen en begeleiden en tips en tools geven. Uiteindelijk is het de bedoeling dat we ons helemaal kunnen terugtrekken uit die hele zone.’ Nico moest vanwege de dreiging in het gebied en de coronacrisis de trainingsmissie eerder afbreken. Hij zou voor vier en een halve maand gaan, maar het zijn er twee minder geworden. Na terugkomst voelde Nico zich geen veteraan. Ik ben nog steeds militair. Ik zal me pas veteraan voelen als ik besluit om bij Defensie weg te gaan.’

EOD

De operationele teams van de EOD zijn ondergebracht in de Grondgebonden compagnie en de Maritieme compagnie. Teams uit beide compagnieën ruimen alle soorten conventionele (fabrieksmatig gemaakte) explosieven in Nederland en missiegebieden. Geïmproviseerde explosieven op het land worden in Nederland geruimd door de Grondgebonden compagnie. Als conventionele of geïmproviseerde explosieven zich onder water of aan boord van een schip bevinden, is dit een taak van de Maritieme compagnie. Deze werkt nauw samen met de Defensie Duikgroep van de Koninklijke Marine in Den Helder. De Grondgebonden compagnie werkt vanuit Soesterberg.