“Ik had een pistool en ik heb hem niet gebruikt. Gelukkig.”
Op 5 mei staat Kosovoveteraan Erik Bos (60) uit Leeuwarden (Kubaard) met een veteranentent op het Bevrijdingsfestival in Leeuwarden om te ‘speeddaten’. Bos: “Ik wil bij het speeddaten mijn verhaal vertellen, met mensen groot of klein in gesprek gaan en laten weten dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Dat heb ik zelf meegemaakt tijdens m’n uitzendingen.
Kosovo was een groot mijnenveld toen Erik Bos in 2000 als hoofd van de technische dienst van de Koninklijke Luchtmacht in Kosovo was gestationeerd. “Het was net na de bombardementen, alles was kapot geschoten en het land was bezaaid met mijnen. Je kon geen meter van de weg af.”
Ik ben een keer uitgestapt om te plassen en deed een paar stappen de berm in. Stom. Ik had er helemaal niet aan gedacht. Ik ben toen voorzichtig op mijn schreden teruggekeerd.
Het was de taak van Bos en zijn mannen om de vier door Nederland geleverde Bölkow verkenningshelikopters op ‘vliegveld’ Toplicana, – een grote asfaltplaat met minimale voorzieningen voor het vliegen- in het zuiden van Kosovo draaiende te houden. Die helikopters moesten altijd inzetbaar zijn en vlogen dagelijks ‘een rondje Kosovo’ om te controleren of iedereen zich aan de vredesakkoorden hield. Als ze schermutselingen zagen moesten ze dat melden.
Een schooltje opknappen
In zijn schaarse vrije tijd hielp Bos met het herstellen van een schooltje dichtbij het kamp dat totaal geruïneerd was. “Via onze eigen genie hadden we bouwmaterialen geregeld en daar neergelegd. Het was de bedoeling dat we samen met de ouders van de leerlingen de school zouden opknappen. Maar toen we volgende dag bij het schooltje kwamen, waren alle bouwmaterialen weg.”
Hadden ze meegenomen om hun eigen huizen op te kunnen lappen.
De glimlach op het gezicht van Bos verraadt dat hij daar toen stiekem wel begrip voor had. Daarna zijn ze met nieuwe bouwspullen maar meteen begonnen aan de herstelwerkzaamheden. Alles direct geboord en stevig vastgeschroefd. Knappe jongen die dat nog kon meenemen.
Vrouw en kinderen thuis
Het thuisfront vond het natuurlijk niet zo leuk dat ik in Kosovo zat,
vertelt Bos. “Mijn vrouw en kinderen gingen wel naar thuisfrontdagen en met enige regelmaat werden er ook videoboodschappen van het thuisfront naar ons gestuurd. Daar ging je dan met het hele detachement naar zitten kijken. ‘Ze zijn weer eens langs de winkels geweest’, werd er gegrapt als de vrouwen en kinderen in nieuwe kleertjes op beeld verschenen. Wij stuurden natuurlijk ook zelfgemaakte filmpjes terug.”
Gelukkig dat we in Nederland zijn geboren
De restanten van de oorlog in Kosovo, de spookdorpen, de schamele tentjes van de UNHCR waar hele families in leefden, de ellende van zwervende kleine kinderen, maakten bijzonder veel indruk op Bos. “Ik realiseerde me dat wij veel geluk hebben gehad dat we in Nederland zijn geboren, in vrede en veiligheid zijn opgegroeid.”
Vrijheid is ook een eigen mening mogen hebben en binnen afspraken kunnen doen en laten wat je wilt, uiteraard met respect voor normen en waarden. Maar dat is in heel veel delen van de wereld niet vanzelfsprekend.
“Dat probeer ik kinderen bij te brengen. Ik geef als veteraan gastlessen op scholen en vraag dan wie wil er wel een keer een dagje niet naar school? Alle kinderen steken hun vinger op. Natuurlijk. Maar dan vertel ik ze dat ze blij mogen zijn dat ze naar school kunnen en mogen. Dat meisjes in Afghanistan helemaal niet naar school mochten.”
De kinderen vragen ook steevast wat voor wapens hij bij zich had en of hij daarmee heeft geschoten.
Bos: Ik had een pistool en ik heb hem niet gebruikt. Gelukkig.
Beroeps
Bos was eigenlijk helemaal niet van plan om bij Defensie te gaan werken. Hij liep stage bij Fokker en wilde daar aan vliegtuigen werken, toen hij in 1977 in militaire dienst moest. Hij had het geluk dat hij voor de Koninklijke Luchtmacht bij de Starfighters op vliegbasis Leeuwarden geplaatst werd. “Daar had ik het zo naar mijn zin dat ik beroeps wilde worden. Uiteindelijk heb ik ruim 25 jaar met veel plezier aan helikopters gesleuteld. Ik vond het jammer om in 2014 na ruim 37 jaar bij de Koninklijke Luchtmacht te stoppen.”
Een bed
Tijdens het speeddaten op Bevrijdingsdag kan iedereen hem vragen stellen over zijn ervaringen in Kosovo of Afghanistan, waar hij een paar maanden als onderhoudsplanner bij het helikopter detachement heeft gezeten. “Er staat dit keer in Leeuwarden ook een bed”, vertelt hij lachend. “Maar dat heeft niets met het speeddaten te maken hoor.”
Dat bed staat er als symbool dat de oorlog geen ver van mijn bedshow is.