Cabaretier Peter Pannekoek trad op voor Nederlandse militairen in Mali

26 januari 2018
Deel dit bericht:

Hij staat bekend om zijn harde grappen. Toch vermeed cabaretier Peter Pannekoek bepaalde onderwerpen toen hij eind oktober twee optredens deed voor Nederlandse militairen in Mali. Niet omdat Defensie hem dat had gevraagd en ook niet uit zelfcensuur. “Ik hou zeker van een harde grap en wat mij betreft zijn er geen grenzen, maar ik vind wel dat er zoiets als smaak is.”

“Ik kom graag in Amerika”, vertelt de 31-jarige cabaretier, “daar hebben ze veel meer een thank you for your service-cultuur. In de bus staan mensen op voor iemand in uniform. Of ze bieden hun businessclass stoel aan in het vliegtuig. Ook is het daar heel normaal dat comedians komen optreden tijdens uitzendingen. Ze vinden dat eervol.” Volgens hem geldt dat in mindere mate voor Nederlandse cabaretiers, al traden Freek de Jonge en Guido Weijers ooit op in Uruzgan. “Ik dacht: misschien denken ze bij Defensie wel dat wij, typische comedians, laffe nikskunners, er helemaal geen zin in hebben.” Omdat hij dat juist wel had, liet hij via zijn management weten dat hij graag iets wilde doen voor Defensie.

Pacifistisch

“Ik heb altijd wel een soort band gevoeld met Defensie”, vertelt Pannekoek. Hij overwoog na zijn middelbare school zelfs het leger in te gaan. Iets bij de commando’s moest het worden. “Maar ik kwam toentertijd drie centimeter tekort. Niet dat ik daarna ben gegroeid, maar volgens mij zijn de regels wat versoepeld”, vertelt hij lachend. Hoewel zijn carrière daardoor een heel andere wending nam, heeft hij altijd veel respect voor militairen gehouden.

Kijk, ik ben pacifistisch, maar je hebt wel mensen nodig die de sloot uitbaggeren om er daarna een mooi natuurgebied van te maken. En dat bedoel ik positief hoor. Ik denk dat we er te weinig bij stilstaan wat voor opoffering het is om uitgezonden te worden. Je stelt je leven beschikbaar voor de samenleving. Dat is uiteindelijk wat je in essentie zegt: mijn leven zou kunnen worden opgeofferd voor een groter doel. En dat vind ik een ongelooflijk knappe beslissing.

Welkome buitenstaander

Pannekoek voelde zich welkom in Mali. “Zonder dat ik gespeeld had – het had ook nog hartstikke slecht kunnen worden – vond ik ze al heel erg dankbaar en open. Je merkt wel, maar dat is volgens mij heel natuurlijk, dat je een buitenstaander bent. Want als er ergens sprake is van groepsvorming, dan is het wel binnen het leger. En dat is ook nodig om tot goede resultaten te komen. Misschien komt het ook wel door mijn achtergrond bij bijvoorbeeld The Roast, je merkt dat ze jou ook snel willen pakken met een grapje. Gewoon even stoer willen doen voor de kameraden. En dat kan ik eigenlijk alleen maar waarderen.”

Spanning

Er was wel wat meer spanning dan voor een normaal optreden, bekent hij.

Dit was hún avondje vermaak, eigenlijk hun enige avond georganiseerd vermaak van de hele uitzending. In het theater wil ik altijd dat mensen een geweldige avond hebben, maar wel binnen mijn kaders. Ik was hier eerder geneigd er alles aan te doen, er hoe dan ook voor te zorgen dat mensen een leuke avond hadden. Laat ik het zo zeggen: normaal draait zo’n optreden heel egocentrisch om mij. Maar hier had ik het gevoel: dit draait om jullie. Het gaat erom dat jullie hier blij mee zijn.

Smaak

Pannekoek heeft vooraf met Defensie overlegd over de inhoud van de voorstelling. “Maar ik voelde me totaal niet gecensureerd.” Ja, het stuk over het verbod op Mein Kampf kon hij beter achterwege laten vanwege de Duitsers in het kamp. “Daar had ik alle begrip voor.” Ook vermeed hij zelf bepaalde onderwerpen. “Normaal vind ik het wel leuk om te prikken over onderwerpen die daar spelen, maar ik heb het heel bewust niet over het mortierongeluk gehad. Ik hou zeker van een harde grap – ik maak ze ook over mijn vader die ik aan kanker verloor – en ik vind dat er geen grenzen zijn, maar ik vind wel dat er zoiets als smaak is.”

Ook merkte hij dat sommige grappen anders werkten in Mali. “In mijn voorstelling vertel ik waarom ik niet geloof in monogamie. Nou, dat is gewoon een leuk, misschien een beetje radicaal standpunt. Wat ik me vooraf al had bedacht: het had daar een extra lading. Hun partners zitten thuis, misschien is het wel een angst die heel erg speelt.”

Daarnaast bleken de militairen in Mali een kortere spanningsboog te hebben dan zijn doorsnee publiek. “Er moest wel binnen dertig seconden weer een grap zijn. Ik denk dat dat komt door een combinatie van testosteron en adrenaline.”

Seksgrappen

Welke grappen scoorden goed?

Het is heel plat, maar seksgrappen werkten gewoon het best. Ik zei dat iedereen seksueel zo op springen stond, dat zelfs de pompjes van de handzeep de hele tijd in je oog schoten.

Volgens Pannekoek werkten zulke kleine observaties goed, dat kon hij afleiden aan het gelach en gemompel. “Bij Defensie heerst toch een beetje een machocultuur, het is niet stoer om onmiddellijk keihard te lachen. Je moet eerst even afwachten: oké, dulden we deze man? Lacht de rest van de groep? O, dan kunnen we ook lachen.”

Danseressen

Grappen over de actualiteit werkten soms minder goed. “Ik kan me herinneren dat ik een stuk heb gedaan over Harvey Weinstein (Amerikaanse filmproducent die wordt beschuldigd van seksuele intimidatie; red.) en dat ik er tijdens het eerste optreden in het kleine kamp in Bamako achter kwam: o, dit is totaal nog niet bekend hier.” De voorstelling in Kamp Castor in Gao werd afgesloten met muziek en danseressen. “Het hoogtepunt van de avond waren uiteindelijk toch die danseressen, die kreeg ik niet weggespeeld.” Lachend: “

Dat heb ik nog nooit meegemaakt. Een leuk pakje en danspasjes doet veel meer dan een uur cabaretmateriaal waar diep over is nagedacht. Maar dat is ook allemaal begrijpelijk en terecht.

Werkvloer

Sprak hij rondom de optredens ook met de militairen op het kamp? “Ben je gek geworden? Een beetje interesse tonen, hou op… Nee, ik heb het zeker over hun werk gehad. Ik heb ook geprobeerd zoveel mogelijk rond te lopen. Het was jammer dat we niet mee mochten op patrouille, dat werd gezien als te gevaarlijk. Terwijl ik dacht: er zijn genoeg cabaretiers in Nederland, dus in principe kun je me missen.” Hij vervolgt een stuk serieuzer:

Ik sprak iemand die me vertelde dat niet de militairen, maar een onderzoeksbureau nieuwe spullen test. Dat verbaast me altijd wel. Volgens mij mag er soms wel wat meer geluisterd worden naar de werkvloer. Wat hebben de mensen daar nodig? Ik begrijp wel dat het begint bij een bureau, maar het mag van dat bureau even langs de praktijk weer terug naar het bureau.

Ontgroeningen

Pannekoek sluit niet uit dat zijn ervaringen in Mali ooit nog wel eens voorbijkomen in een voorstelling. “Ik wil graag zijn waar het vuur brandt om er een mening over te hebben. Ik doe nu iedere week Dit Was Het Nieuws. Daar zou het wel eens over de ontgroeningen op de kazernes kunnen gaan. Als buitenstaander heb je daar veel makkelijker een oordeel over: het is een grote doofpotcultuur en het zijn allemaal gekken die van geweld houden et cetera. Alles wordt genuanceerder als je er zelf bent geweest.” Of hij in de toekomst nog een keer op zou willen treden voor Nederlandse militairen?

Absoluut. Ik zou het een eer vinden.

Dit artikel is een bewerking van het interview dat Janke Rozemuller met Peter Pannekoek voor Checkpoint uitvoerde. Het januarinummer van Checkpoint staat in het teken van humor.

(Bron foto’s: Ministerie van Defensie (©Bundeswehr/Susanne Hähnel)