De kunst van het verwerken: Indische cartoons
Het Veteraneninstituut licht een reeks kunstwerken uit van de hand van veteranen. Achter alle kunstwerken, die zijn opgenomen zijn in de collectie van Stichting Veteranen Kunst, schuilt een verhaal dat het delen waard is. De kunst die we deze keer uitlichten, is een collectie Indische cartoons van Gerard van der Lee.
Over de kunstenaar
Gerard van der Lee (1927) werd op 17-jarige leeftijd opgepakt tijdens een razzia in Rotterdam en door de Duitsers getransporteerd naar Kronenburg, in het kader van de Arbeidsinzet. Na zijn ontsnapping heeft hij in het voorjaar van 1945 vluchtend en onderduikend in Keulen de bevrijding beleefd.
Na de oorlog werd hij opgeroepen voor de dienstplicht en in 1948, na een reserveofficiersopleiding, uitgezonden naar Nederlands-Indië. Hij kwam bij 3-2-RHVB in Madioen, direct na de tweede politionele actie. Van der Lee nam deel aan vele acties en werd pelotonscommandant. In 1955 werd hij eervol ontslagen als reserve eerste luitenant van de Huzaren van Boreel.
Voor Van der Lee is schilderen altijd de manier geweest om zich ergens (weer) thuis te kunnen voelen. Maar met de natuur in Indië kon hij ‘niks’, dus maakte hij cartoons, veel cartoons en tekeningen van wagens, maskers, havens en schepen. Ook maakte hij “toepasselijke” wandschilderingen in de verblijven en illustreerde het lokale krantje van de huzaren. Hij was ‘de tekenaar’, een eretitel waarmee hij ook nu nog wordt aangesproken door (oud-)collega’s. In 1950, goed en wel terug in Nederland, tekende hij veel van de illustraties in: “Ons Eskadron”, het gedenkboek van 3-2-RHVB.
Ook de thuiskomst vanuit Indië was voor velen niet gemakkelijk. Het lukte lang niet iedereen zich weer aan te passen. Immers, na jarenlang in actie te zijn geweest in een tropisch land, was het leven in Nederland hen vreemd geworden. Voor Van der Lee was tekenen en schilderen ook toen weer de manier om zich aan te kunnen passen, ook in Nederland.
De gekozen cartoons belichten toen dagelijkse of juist vreemde, onbekende situaties en hebben vaak ook een licht prikkelende boodschap, passend bij tijd, tijdgeest en omstandigheden.
Op ‘aandringen’ van zijn kinderen en kleinkinderen is Gerard van der Lee de laatste jaren ook gaan schrijven. Meest ‘familie-uitgaven’ over zijn ervaringen en met name zijn uitzending… tot het moment kwam om niet alleen te tekenen maar ook te spreken namens onze Jan. Hij schreef het verhaal van al die ‘Jannen’ in het boek “Onze Jan in Indië”, het verhaal van de soldaat die uitgezonden werd en zijn taak deed zoals opgedragen. Het boek is inmiddels toe aan zijn 3e druk.
Kunst helpt
Sinds de Tweede Wereldoorlog en de strijd in en om Nederlands-Indië zijn Nederlandse militairen niet alleen ingezet om Nederland te verdedigen, maar ook om -vaak ver van huis- stabiliteit terug te brengen in ontwrichte samenlevingen. Waar na thuiskomst praten over ervaringen tijdens een inzet soms moeilijk is, blijkt schilderen, tekenen, beeldhouwen of anderszins creatief bezig zijn voor sommigen een betere of soms zelfs de enige manier om te verwerken wat zij gezien en/of meegemaakt hebben.
