“Hoewel de weg uit de oorlog vaak moeizaam gaat, is er op zoveel plaatsen écht iets bereikt.”
Drie keer werd Ymo Hartzema uitgezonden, drie keer werd het een totaal verschillende ervaring. Op 5 mei 2018 kun je met hem ‘speeddaten’ in de tent van het Veteraneninstituut op het Bevrijdingsfestival in Utrecht.
“Tijdens mijn eerste uitzending, in 2001 naar voormalig Joegoslavië, deed ik vooral logistiek werk voor de militaire compounds zelf,” zegt Ymo. “In ons gebied was het vrij rustig. In 2005 ging ik weer. Nu werd ik ingezet in een Liaison Observing Team (LOT).” De militaire waarnemers van het LOT-team leven tussen de lokale bevolking, vaak in de periode na een vredesverdrag. “Onze taak was te rapporteren over de situatie terplekke,” legt Ymo uit. “Maar soms moesten we ook actief inlichtingen inwinnen, bijvoorbeeld voor het Joegoslaviëtribunaal. Elke avond rapporteerden we aan het hoofdkwartier in Banja Luka.”
“Tijdens mijn eerste uitzending, in 2001 naar voormalig Joegoslavië, deed ik vooral logistiek werk voor de militaire compounds zelf,” zegt Ymo. “In ons gebied was het vrij rustig. In 2005 ging ik weer. Nu werd ik ingezet in een Liaison Observing Team (LOT).” De militaire waarnemers van het LOT-team leven tussen de lokale bevolking, vaak in de periode na een vredesverdrag. “Onze taak was te rapporteren over de situatie terplekke,” legt Ymo uit.
“Maar soms moesten we ook actief inlichtingen inwinnen, bijvoorbeeld voor het Joegoslaviëtribunaal. Elke avond rapporteerden we aan het hoofdkwartier in Banja Luka.”
Vlak na een oorlog gaat er nog veel mis tussen de voorheen strijdende partijen: hoe verhouden ze zich tot elkaar als het gewone leven zijn loop weer moet nemen? “Je zag bijvoorbeeld dat in bepaalde wijken de vuilnis niet werd opgehaald, omdat daar de groep woonde waar de vuilnismensen zelf niet toe behoorden. Of dat bij bepaalde huizen de mijnen niet geruimd werden. Er waren mensen in het gebied die ons liever zagen gaan dan komen, als we vragen kwamen stellen. De sfeer was soms gespannen.” Ymo heeft in die tijd aan den lijve ervaren hoe ontwrichtend oorlog is voor een land.
De woede zat nog zó in de samenleving. Mensen die voorheen elkaars buren waren geweest hadden elkaar jarenlang op leven en dood bevochten.
Gevaarlijke Baluchi-vallei
Van deze samenleving die nog vol was van het verlies, de pijn en de wrok van een beëindigde oorlog, ging Ymo nog geen acht maanden later naar Tarin Kowt in Afghanistan. Daar werd nog volop gevochten, bijna dagelijks vielen er burgerdoden bij aanslagen. De dreiging was constant voelbaar. “Ik werkte daar voor de FOB – de forward operating base – Poentjak, die aan het begin van de Baluchi-vallei lag. Ik was Opvolgend Pelotonscommandant van het team dat de bevoorrading tussen het basiskamp en de FOB verzorgde. Maar we reden ook wel konvooien tussen Tarin Kowt en Kandahar. Op die route lagen stukken waar je niet zonder helikoptersteun doorheen mocht.”
In Afghanistan was het zo gevaarlijk dat voor het konvooi uit een verkenningsgroep reed, die de search deed op bermbommen, zodat het konvooi in tempo kon blijven doorrijden. Als iemand op zo’n traject een lekke band had, nou… je hebt nog nooit een band zó snel verwisseld zien worden.
Dialoog
Naar zijn gevoel heeft Ymo in de 18 jaar dat hij bij defensie werkte iets kunnen bijdragen aan de vrede. “Al is het soms maar op microschaal, als je kijkt naar je eigen aandeel in het veel grotere geheel. Maar je geeft als Nederlandse militair op uitzending perspectief op een alternatief. Je maakt het mede mogelijk dat er weer een dialoog komt met woorden, in plaats van grijpen naar wapens en elkaar op leven en dood bevechten. Ik ga zéker stil zijn op 4 mei om mijn collega’s en andere mensen te herdenken die gestorven zijn voor die betere wereld, waar dan ook. Maar op 5 mei ga ik ook de vrijheid vieren.”
Want hoewel de weg uit de oorlog vaak moeizaam gaat, is er op zoveel plaatsen écht iets bereikt.
Portretfoto: Celine Curiel / Missiefoto’s: eigen collectie Ymo Hartzema