Tweede Wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog: de Meidagen van 1940

Op 10 mei 1940 vielen Duitse strijdkrachten Nederland binnen. Bruggen en vliegvelden in het westen werden vanuit de lucht belaagd door bommenwerpers, parachutisten en luchtlandingstroepen in een Duitse poging om de Nederlandse regerings- en commandocentra in handen te krijgen. Ondertussen overschreden Duitse divisies op diverse plaatsen de Nederlandse grens richting Brabant, de Grebbelinie en de Afsluitdijk.

De Nederlandse krijgsmacht wist de Duitse luchtlandingstroepen in West-Nederland fikse verliezen toe te brengen. Op andere plaatsen, zoals in Rotterdam, de Grebbeberg en Kornwerderzand werd dagenlang felle tegenstand geboden. Desondanks was de strijd in vijf dagen beslecht. De Duitsers rukten op en dwongen Nederland met het bombardement op Rotterdam op 14 mei tot een snelle capitulatie. Ruim 2.200 Nederlandse militairen sneuvelden in de meidagen van 1940.

Tweede Wereldoorlog: de val van Indië

Na de Japanse aanval op de Amerikaanse vlootbasis in Pearl Harbor op 7 december 1941 verklaarde de naar Londen uitgeweken Nederlandse regering Japan de oorlog. Vanuit Nederlands-Indië (Indonesië) schoten Nederlandse vliegtuigen en onderzeeboten hun geallieerde bondgenoten te hulp. Medio februari 1942 waren de Amerikaanse en Britse vlooteenheden in het gebied echter verslagen en zette Japan zijn Aziatische opmars voort richting Nederlands-Indië.

Eind februari 1942 leed de Nederlandse marine samen met zijn bondgenoten een dramatische nederlaag in de Javazee. Het ongeveer 40.000 man sterke Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL), aangevuld met enkele tienduizenden hulptroepen, was daarna op Java geen partij voor de Japanse invasietroepen. Op 8 maart was de capitulatie een feit. Ruim 2.500 Nederlandse militairen sneuvelden in deze oorlogsmaanden. Meer dan 8.000 militairen kwamen daarna om in Japanse krijgsgevangenschap.

Tweede Wereldoorlog: voortgezette strijd

Slechts enkele duizenden Nederlandse militairen waren in 1940 en 1942 ontkomen aan krijgsgevangenschap door uit te wijken naar onder meer Engeland en Australië, deels met militaire vliegtuigen en marineschepen. In Engeland arriveerden ook Nederlanders die waren ontsnapt uit bezet gebied (Engelandvaarders) en enkele duizenden Nederlandse dienstplichtigen en vrijwilligers die in het buitenland woonden. Tal van Nederlandse marineschepen, onderzeeboten en vliegers werden tijdens de oorlog met wisselend succes ingezet.

Tweede Wereldoorlog: Koopvaardij

Met afstand de grootste en belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de verdere geallieerde oorlogsinspanning leverde de omvangrijke Nederlandse koopvaardijvloot. Ongeveer 840 Nederlandse koopvaardijschepen met 18.000 gemilitariseerde bemanningslieden trotseerden tijdens hun voor de Geallieerden zo cruciale transporttaak jarenlang grote ontberingen en gevaren. Door vijandelijke aanvallen en noodweer gingen bijna 400 schepen ten onder. Ruim 3.400 koopvaardijlieden kwamen door oorlogshandelingen om het leven.

Wil je meer weten over koopvaardijschepen en -bemanningen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben gevaren? Kijk dan in de Databank Koopvaardij van Stichting Koopvaardijpersoneel 1940-1945.

Tweede Wereldoorlog: bevrijding

De geallieerden hebben Nederland in 1944-1945 bevrijd. Duizenden Nederlandse militairen leverden hieraan een bescheiden bijdrage. De belangrijkste landmachteenheid was de in 1941 in Engeland geformeerde Prinses Irenebrigade. Deze brigade landde in augustus 1944 in Normandië en nam deel aan de geallieerde opmars door Frankrijk, België en Nederland. Ruim 30 ‘Irenemannen’ sneuvelden in de strijd. Eveneens vanuit Engeland werd een kleine Nederlandse commando-eenheid ingezet, No. 2 Dutch Troop. Nederlandse commando’s waren betrokken bij operatie Market Garden en namen begin november 1944 deel aan de Geallieerde landing op Walcheren.

Vlak voor de bevrijding van Zuid-Nederland werden in september 1944 de Binnenlandse Strijdkrachten opgericht. Een belangrijk onderdeel hiervan vormden de Stoottroepen die goeddeels werden gevuld met oud-verzetsmensen. Ongeveer 4.000 ‘Stoters’ werden in 1944-1945 in Nederland en Duitsland ingezet, van wie er bijna 260 sneuvelden.

Leestips

Meer lezen over de inzet tijdens de Tweede-Wereldoorlog?

• Algra, G., Militaire ooggetuigen. De strijd in mei 1940. (2015)
• Amersfoort, H. en Kamphuis, P.H., Mei 1940. De strijd op Nederlands grondgebied (Den Haag, 2005).
• Bosscher, Ph.M., De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog (Franeker, 1984).
• Dissel, A. van, Elands, M. e.a., De Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd (Amsterdam, 2014).
• Klep, C.P.M. en Schoenmaker, B. (red), De bevrijding van Nederland 1944-1945. Oorlog op de flank (Den Haag, 1995).
• Loo, E. van, ‘Eenige wakkere jongens’. Nederlandse oorlogsvliegers in de Britse strijdkrachten 1940-1945 (Amsterdam, 2014).
• Nortier, J.J., De Japanse aanval op Nederlands-Indië (Rotterdam, 1988).